Բլոգի ստեղծման նպատակն է հետազոտել Գորիսի տարածաշրջանի բարբառը, ներկայացնել մեծերի կողմից ներկայացված հիշողությունները, ծանոթանալ տարածաշրջանի ազգային սովորույթներին, մշակույթին, խոհանոցին, խոսքուզրույցին, երգուպարին և այլն։ Եվ վերջապես ձևավորել հետաքրքրություն նյութական և ոչ նյութական արժեքների նկատմամբ:
Translate
Հետևորդներ
понедельник, 6 ноября 2023 г.
воскресенье, 5 ноября 2023 г.
ՍՊԱՐՏԱԿ ԲԱԿՈՒՆՑ
Սպարտակ Բակունց- Հայացքների Պայքար: Գորիսեցի ստեղծագործողներից:
Այնտեղ ես չեմ եղել…
Ես նայել եմ երկար
Հորիզոնին միայն:
Ու չգիտեմ՝ այնտեղ
Ինչն ինչպես է լինում,
Օրն ինչպես է մթնում,
Լույսն ինչպես է բացվում:
Ով ինչու է խնդում,
Ով ինչու է լալիս
Եվ ով ինչի համար,
Ում ինչպես է նայում…
Դեռ ապրի՞լ է այնտեղ
Կամ՝ ե՞րբ կգա մայիս:
Ես չեմ եղել այնտեղ.
Այնտեղ ես չեմ եղել…
Ես նայել եմ երկար
Հորիզոնին միայն:
Ես նայել եմ երկար
Ու համոզվել հաստատ,
Որ ծիլերն էլ այնտեղ
Կարմիր պիտի լինեն:
***
Ով՝ ճշմարիտ, կամ ով՝ սխալ,
Սերունդները կբարբառեն:
Մեզ մնում է ոչ թե ծխալ,
Այլ՝ հայտնապես բոցավառվել:
Նետել ամեն, ամեն պատյան,
Չհագցնել ստին վեղար,
Օծվել նորին ճշմարտությամբ,
Ոչ թե եղծվել՝ հանց աբեղա:
Բավական է, էլ ի՞նչ աստված,
Ի՞նչ <<տեչ, մեղա>>, <<Հավատո սյուն>>…
Աստված ի՞նչ է՝ խաչված պատրանք,
Իսկ մենք խաչվել էլ չենք ուզում:
Բա՛վ է, բա՛վ է, բա՛վ է կառչել
Աստծու անմիտ այն բարբաջին,
Իբրև պետք է ձախը շրջել,
Թե ապտակ են տալիս աջին:
Ու՞ր էր <<Աստծո դատաստանը>>,
Երբ անարդար <<աջը տիրոջ>>
Ծվատում էր Հայաստանը:
Հայտնվել են դատավորներ՝
Աստվածահաճ, բթահայաց,
Հալածում են անգթորեն…
Չեք հավատա… Գութը հայոց:
Դեռ արդար դա՞տ ակնկալել…
Իսկ ո՞ր դասին դատն այն դասել՝
Ուր վճիռը կանխակալ է…
Հանցակազմին ի՞նչ սպասել:
Ոչ արդար կա, ոչ մեղավոր…
Կեղեքողին՝ քեի, քավոր…
Բողոքողին՝ դավ ու դարան:
Ուղեգորգեր՝ ասպատակին…
Արդարությունն աստանդական…
Ուրեմն ի՞նչ, ասպանդակե՞լ
Ու շեփորել <<ակն ընդ ակա՞ն>>:
Գուցե մորթե՞լ, չվարանե՞լ,
Նետել հնոց կամ վառարա՞ն,
Բռնաբարել ու խարանե՞լ,
Քան թարգմանվե՞լ անբառարան:
Գուցե վառվել… Չէինք վառվի
Խարույկներում մատյաններիս…
Գուցե սպանել… Չէինք սպառվի՝
Գութ հայցելով ատյաններից:
Գուցե… Գուցե… Ուշ է, անցած,
Դա չէր լինի ու չի եղել…
Ունեցել ենք փառքեր անանց,
Ունեցել ենք գաղթ ու եղեռն:
Բայց աշխարհի մեղաց միջից
Անհեթեթ է այնքան հնչում,
Որ մեկը միշտ մեղա կանչի,
Երբ ուրիշն է միշտ մեղանչում:
Ապավինել հին Լեթայի՞ն…
Ու չբացել դավը դարի…
Ներկան կոչել հեքիաթայի՞ն…
Չե՞մ նմանվի մտագարի:
Գիտեմ, նոր դատ կկայանա,
Ուր կդատեն հին ներկային…
Ի՞նչ երեսով ներկայանալ
Արդար դատին ապագայի:
***
Թե հագիդ շորը
Քեզ չի ջերմացնում
Ինչպես որ հարկն է,
Շորն ի՞նչ մեղք ունի.
Բուրդ չէ, բամբակ է:
Թե գայլի դնչին
Իջած աքացուց
Դունչը տափակեց՝
Ձին ի՞նչ մեղք ունի.
Ձիու սմբակ է:
Թե կոպիտ խոսքով
Մի անբիծ հոգի
Փորձեն ծանակել,
Խոսքն ի՞նչ մեղք ունի,
Խոսողն համբակ է:
Թե մի օր տեսնես,
Որ համբակները
Շուրջդ բանակ են,
Օրն էլ մեղ չունի՝
Համաճարակ է:
***
Թոթովում ես դու դեռ, բայց խոհուն ես այնքա՜ն,
Ասես՝ ապրել ես դու ամբողջ մի կյանք,
Ասես՝ մղել ես դու հայացքների պայքար,
Մերժել ամեն-ամեն օտար հոսանք:
Եղի՛ր դու միշտ ազնիվ ու ճշմարիտ, որդի՛ս,
Ճամփադ անցիր թեթև, նայիր առաջ,
Ու տապալի՛ր ճամփիդ, եթե ելնեն երթի
Բամբասանք ու քծնանք: Եղի՛ր միշտ քաջ:
Քո ճշմարիտ կյանքով եղի՛ր դու միշտ հպարտ,
Կյանքին նայիր հույսով, նայիր շիտակ,
Թող պապանձվե՛ն քո դեմ,
քո հայացքից անթարթ
Չարի ամեն-ամեն գետ ու վտակ:
***
Ուզում եմ հուշերս թղթին տալ՝
Մտքերս չեն տալիս բառերս…
Տխուր է, ուր որ է՝ պիտի լամ.
Չեն գալու էլ մանուկ օրերս:
Իսկ շա՞տ են մանկության հուշերս.
Գրիչս ձեռքիս մեջ դողում է:
Գիշեր է: Մարել են լույսերը.
Հուշերս շարունակ տեղում են:
Հուշերս շարունակ տեղում են.
Մտքերս չեն տալիս բառերս:
Հուզվում եմ: Ձեռքերս դողում են.
Չեն գալու էլ մանուկ օրերս:
***
Մի կարոտ՝ ձեռքերը երգերիս վրա
Եվ մի երգ՝ ձեռքը կարոտիս մեջ,
Մի երկինք՝ կապույտ-կապույտ,
Եվ անձրև՜, անձրև՜, անձրև՜:
Երկնքում ամեն օր ճախրող
Մի լուսին ու մի արև,
Մի քամի՝ նրանց ճամփող
Եվ անձրև՜, անձրև՜, անձրև՜:
Մի երկինք՝ վշտից լացող,
Եվ կայծակ, և հողմ, և որոտ.
Կարոտի մի երգ կա այդտեղ,
Կյանքի մի կարոտ:
***
Թիկնեի կարոտիս կանչերին,
Աչքերս սառեին սպասումից,
Շիկնեի իմ ներքին շանթերից,
Հայացքս հառեի լազուրին:
Ու հանկարծ տեսնեի այդ պահին,
Հրացայտ օվկիանում երկնքի՝
Թևածող մի ճերմակ աղավնի՝
Զորավոր պահանջով երկունքի:
Եվ իջներ ու որպես սպեղանի,
Լուռ երկներ ողերձը փոթորկիչ,
Հուզվեի բառերից գեղանի,
Բուրմունքից՝ թևավոր ցնորքի:
***
Ինձ ոչ ոք չօգնեց…
Ինձ ե՛ս կերտեցի
Եվ իմ կերտածն էլ հազիվ այսքան էր:
Լռել՝ չեմ կարող,
Խոսել՝ չեմ ուզում,
Իսկ լսելու էլ ժամանակ չունեմ:
Շտապում եմ, բայց…
Չեմ հասակնում՝ ու՞ր.
Ուզում եմ հոսել, հոսել՝ չսպառվել,
Լինել գետի պես, բայց ծով չթափվել,
Ուզում եմ կռվել, սակայն չսպանվել,
Ուզում եմ հարբել, բայց շուտ սթափվել,
Ամեն ինչի մեջ լինել չափավոր,
Նաև՝ չարանալ ամեն չափի դեմ…
Տաքանալ, վիճել,
Սակայն…
Չզիջել:
***
Իմ գարնան անձրև՜…
Թոն-թաց օրերիս միակ սփոփանք,
Իմ ջրե նազանք, իմ թաց երազանք…
Ո՞ր ամպին նայեմ, որ դու ինձ նայես,
Ի՞նչ սիրով սիրեմ, որ դու էլ սիրես,
Համբուրես նորից այտերս դալուկ,
Շշնջամ նորից անունդ տամուկ…
Իմ ծանո՛թ գարուն…
Իմ սուրբ մանկության մոռացված իմ սեր,
Իմ լքված երազ, մանկամարդ իմ երգ,
Իմ հոգնած թախիծ, իմ թախծոտ կարոտ…
Որտե՞ղ ես հիմա: Ո՞ր վայրում ծանոթ:
Ո՞ր երկնքի տակ որոնեմ ես քեզ,
Ի՞նչ ձայնով կանչեմ, որ ձայնս լսես,
Ո՞ր երգս երգեմ, որ ինձ հետ երգես,
Ո՞ր երազիս մեջ սպասեմ ես քեզ,
Ո՞ր մոլորակում, ո՞ր ճամփին բանուկ…
Իմ կանաչ գարուն… Իմ երազ մանուկ…
***
Քո նախատիպը իմ անուրջն էր հեզ,
Դու չէիր ծնվել՝ ես արարեցի:
Քեզ իմ երազի մեջ եմ տեսել ես,
Իսկ դու արթմնի ինձ պարուրեցիր:
Ես՝ թափառական մտքերիս գերի,
Քեզ իմ մտքերի տերը դարձրի:
Քեզ իմ անառիկ ամրոցը բերի
Դու նշանաբան ինձնից հարցրիր:
Քեզ հմայք տվի՝ դու ինձ թովեցիր,
Քեզ անդորր տվի՝ ինձ խռովեցիր,
Քեզ եղեգի պես պիրկ ստեղծեցի,
Դու ուռենու պես ինձ խոնարհեցիր:
Քո հրապույրը ուրիշը չունի.
Թե ես հարբած եմ՝ դու ես այն գինին…
Քո նախատիպը իմ անուրջն էր հեզ.
Դու չէիր ծնվել՝ ես արարեցի…
среда, 1 ноября 2023 г.
ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑ
Տուն- թանգարանը հիմնադրվել է 1968 թվականին Գորիսի այն տանը, որտեղ ծնվել է 20- րդ դարի խոշորագույն հայ արձակագիր Ակսել Բակունցը (1899-1937): Գրականության և արվեստի թանգարանի մասնաճյուղն է: Հիմնական ցուցանմուշների թիվը հասնում է 500-ի. առկա են նաև հազարավոր գիտաօժանդակ նյութեր: Դրանք ներկայացնում են գրողի ուսումնառության տարիները, զինվորական կյանքը, գրական բեղնավոր գործունեությունը: Այստեղ է պահվում նաև հարուստ գրադարանը:
Անխաթար վիճակում են պահպանվել հուշային սենյակները` գրողի անձնական իրերով, լուսանկարներով և փաստագրական նյութերով: Տուն-թանգարանում կազմակերպվում են թե՛ Բակունցի ստեղծագործությանը և թե արդի գրական խնդիրներին վերաբերող տարաբնույթ միջոցառումներ, ինչպես նաև ամենամյա բակունցյան օրեր:
ՄԵՐ ՍՐՏԻ ՔԱՂԱՔ՝ ԳՈՐԻՍ
Գորիս
Քաղաքապետ` Առուշ Առուշանյան
Հիմնադրված է` 1885
Բարձր. ծովի մակ-ից` 1250-1520 մ
Բնակչություն` 23.022 մարդ (2010)
ՍՈՎՈՐՈՒՅԹՆԵՐ
Հարսանիքը հայերի համար մեծ տոնախմբություն է:Այն ենթադրում է նշանադրությունն ու հետո հարսանեական արարողությունը:Այսօր այլևս տարածված չէ 7 oր 7 գիշեր տոնելու ավանդույթը,ինչպես դա անում էին նախկինում ողջ գյուղով: Հյուրեր հայկական հարսանիքի ժամանակ շատ են լինում: Վկա է լինում հարսի կամ փեսայի ընտանիքի կողմից ամենահարգված ու ամենասիրված ընտանեական զույգը: Քավորի դերը տալիս են այն ընտանիքին,որը կարող է օրինակ ծառայել: Հարսի և փեսայի բարեկամներն ու հյուրերը նորապսակներին նվիրում են զարդեր,կենցաղային իրեր,գումար:
Հեղինակ՝ Էլինա Հարությունյան 7ա դասարան
ԱՎԱՆԴՈՒՅԹՆԵՐ
Հնում,եկեղեցական տոների ընթացքում այն տան դիմաց, որտեղ երեխա է ծնվել, պարտադիր երաժշտություն է հնչել, իսկ տունը զարդարել են կանաչ ճյուղերով, դա տոհմի շարունակման խորհրդանիշն է եղել: Ծնվելու պահից մինչև 40 օր, բացի մոտիկ բարեկամներից,երեխաներին ոչ մեկին ցույց չեն տվել: Այս սովորությունը դեռ պահպանում են շատ հայ ընտանիքներ:
ԳՈՐԻՍՅԱՆ ԲԱՐԲԱՌ
Գորիսի բարբառ
Այգի-Բոստան
Ամոթ-Աբուռ
Աչք-Աշկ
Անձրևանոց -Զոնթիկ
Արյուն-Արին
Ավելուկ-Վուլուկ
Աքլոր-Վորցակ
Անկողին-Տեղաշոր
Անձրև-Թոռ
Այս ժամանակի-մհեկվա
Արանք-Ղաթ
Ափսե-Տալեք
Աղբ-Զիբիլ
Ականջ-Անջոկ
Ասել-Ասիլ
Այն-էն
Այն կողմ-Էնղոլ
Ամեն ինչ-Աման հինչ
Աշխատել-Ըշխադիլ
Աստիճան-Փալաքան
Բարի լույս-Պալուս
Բլուր-Պիլու
Բարձ-Պարց
Բերան-Պիրան
Բարձր-Պարցուր
Բացել-Պանալ
Բանալի-Պիլանի
Բարեկամ-Պարիկամ
Բարի գիշեր-պարի քշեր
Գալ-Կալ
Գառ-Կառնը
Գնալ-Քինալ
Գրտնակ-Վրթանակ
Գդալ-Քիթոլ
Գող-Կող
Գլխարկ-Փափաղ
Գորգ-Գաբա
Գիշեր-Քիշեր
Գլուխ-Կիլոխ
Դիտավորյալ-Ինադու
Դդում-Բրղանի
Դեռ-Հալա
Դուռ-Տուռ
Դանակ-Տանակ
Երշիկ-Կալբաս
Երազ-Արազ
Երկաթ-Արկաթ
Երեխա-Խոխա
Էլ-Ալ
Ընկույզ-Ճուղուպեր
Թավա-Ժարոնիկ
Թաքուն-Դալդա
Թուղթ-Թողտ
Ինչպե՞ս ես-Հո՞ւց ես
Ինչ կա՞, չկա՞-Հիշկա՞, չկա՞
Լուսամուտ-Ակուշկա
Լեզու-Լուզու
Լոլիկ-Պամինդոր
Խնձոր-Խինձոր
Խողովակ-Շլանգ
Խանութ-Կամիսյոն
Կոկորդ-Պոկ, բողազ
Կեռաս-Գիլաս
Կտրել-Կտրիլ
Կշեռք-Քշեռք
Կորել-Կորիլ
Կանաչի-Կնանչի
Կաթսա-Ղազղան
Հին-Քոյնա
Հանգստանալ-Դինջանալ
Հալբաթ-Երևի
Հյուր-Ղոնաղ
Հոն-Հուն
Հարևան-Հրևան
Հողաթափ-Դամաշնիկ
Ձագար- Ըռըհաթի
Ձու-Ծու
Ձեթ-Ծեթ
Ղաթումը-հազարից մեկ
Մառախուղ-Քշթոխպը , թոխպ
Մուրաբա-Վարենի
Մի ժամանակ-Մաղուլ
Նոր-Թազա
Ներբան-Դաբան
Ներքնակ-Դոշակ
Շոգ-Տաք
Շիշ-Բոթուլ
Շերեփ-Շիրեփ
Որոտ-Կծպեծին
Ոտք-Ոնդ
Պարան-Քանդիր
Պահարան-Գարդիրոֆ
Պղտոր-Պրտող
Պատառաքաղ-Չանգալ
Սոխ-Սողան
Սովորույթ-Ադաթ
Սերկևիլ-Սավգուլ
Սավան-Պրոստին
Վերմակ-Յորղան
Վիշտ-Դարդ, Ցավ
Վառարան-Փիչ
Վարունգ-Խիար
Տաբատ-Շալվար
Տապակել-Ժարիտ անել
Ունք-Օնք
Ուղիղ-Դուզ
Փոքր-Կուճիր
Փայտ-Փեդ
Փողոց-Մահլա
Փոշի-Թոզ
Օճառ-Սապուն
Այգի-բոստան
Երեխա-խոխա
Կյորես-Գորիս
Գնացի-քինացի
Ականջ-անջուկ
Մառախուղ-թոխպ
Պարան-քանդիր
Քարկապ-քշկոռ
Որտեղ-շտեղ
Ձագար-ռհաթի
Թաս-ղզղան
Տանիք-թաղթափուշ
Գրտնակ-վրթնակ
Պառկել-պրանել
Ցուրտ-ցորտ
Գորգ-գյաբա
Գայլ-ջանավար
Աստիճան-փալաքան(ադրբեջաներեն)
Դարբին-դամուրչի
Վարսավիր-դալլաք
Ապտակ-չմփալախ
Թաշկինակ-յալլուխ
Ինչու-յաղուզ
Շունչ-նափաս
Ժանգ-օնջ
Վիշապ-օշափ
Աչքալուսանք-մուշտուլուղ
Բազրիք-միհյագառ
Նորից-թազադան
Վեր կենալ-jերկենալ
Գետին-տափ
Նիհար-մաշված
Կոկորդ-պոկ
Դունչ-չանա
Ունք-օնք
Ինչու ես եկել-հոր
ես եկալ
Հյուր-ղոնակ
Դաշտեր-չոլեր
Այն-էն
Ասել-ասիլ
Այն կողմ-էնղոլ
Գորգ-գաբա
Գլուխ-կիլոխ
Գիշեր-քիշեր
Գդալ-քիթոլ
Բարձր-պարցուր
Բարի գիշեր-պարի քիշեր
Գալ-կալ
Դեռ-հալա
Լեզու-լուզու
Խողովակ-շլանգ
Կորել-կորլ
Հին-քոննա
Հարևան-հրևան
Ձեթ-ծեթ
Ձու-ծու
Շիշ-բոթուլ
Փոշի-թոզ
Ուղիղ-դուզ
Թեք-ծոռ
Սավան-պրոստին
Տաբատ-շալվար
Ամոթ-աբուռ,համութ
Անկողին-տեղաշոր
Այս ժամանակվա-մհեկվա
Աշխատել-ըշխադիլ
Բացել-պանալ
Գող-կող
Դիտավորյալ-ինադու
Դանակ-տանակ
Ոտք-վենդ
Որոտ-կծպեծին
Պահարան-գարդիրոֆ
Սոխ-սողան
Սովորույթ-ադադ
Սերկևիլ-սավգուլ
Թուղթ-թողթ
Լուսամուտ-ակուշկա
Ինչպես ես-հունց ես
Լոլիկ-պամիդոր
Կորել-կորիլ
Կանաչի-կնաչի
Կշեռք-քշեռք
Հանգստանալ-դինջանալ
Ինչ գործի ես-հինչ
պանի ես
Ներքնակ-դոշակ
Գրել-կիրիլ
Վիշտ-դարդ,ցավ
Վառարան-փիչ
Տապակել-ժարիտ անել
Էլ-ալ
Ընկույզ-ճուղուպեր
Երկաթ-արկաթ
Արխ-առու
Գետ-կետ
Կարտոֆիլ-կարտոշկա
Աղբ-զիբիլ
Ոսպ-վեսպ
Բրինձ-պրինձ
Կաղամբ-քալամ
Գազար-կազար
Ճախաթթու-ճխթթո
Քշել,վարել-քիշիլ
Չխոլ-հեռախոսի պատյան
Թեյնիկ-չայդան
Մատանի-մտանի
Մեքենա-մաշին(ռուսերեն)
Պայուսակ-սումկա(ռուսերեն)
Բռնել-փռնել
Բրինձ-պրինձ
Խփել-թխիլ
Բարակել-պարակել
պիրակիլ
Բարակել-պիրակիլ
Թեթևանալ-թիթիվանալ
Դող-տող
Առանց մեզ ինչ ես անելու-առանց
մեզ հինչ ես ընիլու
Աշխատել-ըշխադիլ
ըխշադիլ
Արածել-ըրածիլ
Ամաչել-հմանչիլ
Ամաչկոտ-հմանչկոտ
Անցնել-հնցնել
Ամսական-ամսեկան
Անհավատալի-անհվտալի
Հավատալ-հվատալ
Նայել,տեսնել-յեշել
Աղտ-յեղտ
Ճանկ-չանգ
Լսել-լսիլ
Անել-անիլ
Գրել-կիրիլ
Ածել-ածիլ
Ցավացնել-ցվցնիլ
Քշել-քիշիլ
Քո-քու
Քունք-քոնք
Օձ-օց
Օրական-օրեկան
Քուռակ-քոռակ
Գլուխս-կիլոխս
Շփոթ-շփութ
Թրիք-թրեք
Խտիտ-խտետ
Կորիզ-կորինձ
Այստեղ-ըստեղ
Ձյունախառն-ձունեխառնը
Գաղթական-կաղթական
Գայլ-կուլ
Գզել-կիզել
Խոյլ-խուշ
Թեք-ծոռ
Արջ-առչ
Աչք-աշկ
Աղջիկ-աղճիկ
աղճի
Ապուր-ապոռ
Աղոթք-աղոթկ
Ածուխ-անձուղ
Արձակ-հարձակ
Աղբյուր-ախպուր
Արջառ-աչառ
աչիռ
Արքայություն-արքոյություն
Արբուցանել-հիրփիցնել
Վեր ընկնել-վեր ինգիլ
Ածելի-ծիլի
Աղավնյակ-յուղունիկ
յըղունիկ
յէղունիկ
Ձագ-ծագ
Բարձ-պարձ
Բահ-պան
Բաց-պաց
Վարդ-վարթ
Բահ-պահ
Խոսեցուցանել-խուսցնել
Վախեցուցանել-վխծցնել
Վախեցուցանել-վխըցնել
Խավարեցուցանել-խվրցնել
Գերանդի-գարանդու
Ծնեբեկ-ծնեփակ
Ավելուկ-ըվուլուկ
իվուլուկ
վուլուկ
ուվուլուկ
Առնել-անիլ
Լսել-լսիլ
Բերել-պիրիլ
Քրտնացուցանել-քրթնցնել
քրտնքցնել
քռտընքցնել
Քուղ-քող
(երիզ)
Քունջ-քունջ
(անկյուն)
Հեղինակ՝ Լիա Բակունց 7ա դասարան
-
Նախագծային աշխատանքի վերաբերյալ տեղեկատվություն Յուրաքանչյուր ուսումնական նախագիծ իրենից ներկայացնում է ստեղծագործական աշխատանք: Ա...
-
Գորիս Երկիր` Հայաստան Քաղաքապետ` Առուշ Առուշանյան Հիմնադրված է` 1885 Բարձր. ծովի մակ-ից` 1250-1520 մ Բնակչություն` 23.022 մարդ (20...
-
Դարեր շարունակ ապրելով քարանձավ-կացարաններում` գորիսեցին իր խոհանոցով խիստ զանազանվել է Հայաստանի մյուս շրջանների բնակիչներից: Ժայռափոր քա...